Aanvechten contractuele boete 2021: wat zijn de verweren?

Het (commerciële) contractenrecht kent twee belangrijke uitgangspunten. Ten eerste geldt de contractsvrijheid van partijen. Daarnaast geldt dat hetgeen wat afgesproken is, nagekomen dient te worden (pacta sunt servanda). Indien een contractuele verplichting wordt geschonden, kan het zo zijn dat de overtredende partij een boete verschuldigd is. Dergelijke boeteclausules worden vaak expliciet opgenomen in (commerciële) contracten. Vaak is het doel tweeledig: (I) de boete biedt een bepaalde mate van zekerheid voor schade voortvloeiende uit een schending van het contract en (II) de boete heeft een afschrikwekkende werking en zorgt ervoor dat contractspartijen eerder geneigd zullen zijn hun contractuele verplichtingen na te komen. Dit zorgt ervoor dat in handelscontracten steeds meer boetebedingen worden opgenomen.

In dit artikel zal worden stilgestaan bij het boetebeding. De advocaten van SVZ advocaten adviseren en procederen vaak over de geldigheid, de omvang en de gevolgen van overeengekomen boetebeding. Voor meer informatie kunt u uiteraard ook vrijblijvend contact opnemen.

Advocaat contractuele boete

Een boetebeding wordt vooraf opgenomen in de overeenkomst. Wanneer de overeenkomst vervolgens door een van de partijen wordt geschonden, verkrijgt de andere partij het recht om de boete op te eisen.

Belangrijk voordeel van de contractuele boete (ten opzichte van het wettelijke recht op schadevergoeding) is dat de eisende partij niet hoeft aan te tonen dat hij daadwerkelijk schade heeft geleden door de overtreding van de overeenkomst/de bepaling waarop de boete was gesteld.

Dit is een groot voordeel omdat het vaak lastig is om de concreet geleden schade inzichtelijk te maken en daadwerkelijk te bewijzen. In handelsovereenkomsten worden vaak boetes gesteld op bijvoorbeeld de overtreding van garanties, concurrentie- en relatiebedingen en bijvoorbeeld ook geheimhoudingsbedingen.

Wettelijke voorwaarden boetebeding

Het boetebeding is geregeld in de artikel 6:91 BW tot en met 6:94 BW.

In artikel 6:91 BW is het volgende opgenomen: ‘’Als boetebeding wordt aangemerkt ieder beding waarbij is bepaald dat de schuldenaar, indien hij in de nakoming van zijn verbintenis tekortschiet, gehouden is een geldsom of een andere prestatie te voldoen (…)’’

Hieruit blijkt dat er niet veel wettelijke voorwaarden zijn verbonden aan de contractuele boete. Het is daarbij niet van belang of boete ten doel heeft te fungeren als schadevergoeding, dan wel dat de boete als pressiemiddel kan worden ingezet om de overeenkomst na te komen.

Van belang is tevens dat de wettelijke bepaling over het boetebeding van regelend recht is. Partijen kunnen daardoor van de wettelijke regeling afwijken. Het uitsluiten van de mogelijkheid tot rechterlijke matiging van de boete is op grond van artikel 6:94 lid 3 BW echter niet toegestaan en is nietig.

Aanspraak maken op contractuele boete

Als hoofdregel geldt dat de schuldeiser moet kiezen tussen dan wel nakoming van de contractuele verplichting, dan wel het vorderen van de boete. Beide vorderingen tegelijk instellen is in beginsel onmogelijk.

Daarnaast geldt dat het boetebeding in de plaats treedt van de wettelijke schadevergoeding (artikel 6:92 lid 2 BW). In beginsel geldt dus dat wanneer er een boete is overeengekomen, geen aanspraak op wettelijke schadevergoeding meer bestaat.

Deze regel is evenwel van regelend recht. Dit betekent dat contractueel overeengekomen kan worden dat naast de boete, recht op schadevergoeding blijft bestaan. Dit gebeurt in de praktijk ook in het merendeel van de gevallen. Indien een dergelijke bepaling niet wordt opgenomen, zou het namelijk zo kunnen zijn dat de werkelijke schade de boete (aanzienlijk) overstijgt, maar dat deze hogere schade niet voor vergoeding in aanmerking komt.

Er kan enkel aanvullende schadevergoeding worden gevorderd indien aantoonbaar is dat de daadwerkelijke schade het boetebedrag overschrijdt. Dit wordt als zodanig ook vaak opgenomen in de overeenkomst en het boetebeding. Voor een geslaagd beroep op aanvullende schadevergoeding, is vereist dat de eisende partij haar daadwerkelijke schade kan onderbouwen en bewijzen.

Van belang is daarnaast dat voor het intreden van een boete verzuim is vereist. In artikel 6:93 BW is opgenomen dat voor het vorderen van de boete een aanmaning is vereist. Kort samengevat komt het erop neer dat ook voor het inroepen van de boete geldt dat de schuldenaar in verzuim moet zijn. Per geval dient te worden bekeken of een ingebrekestelling noodzakelijk is dan wel het verzuim van rechtswege intreedt (bijvoorbeeld wegens het verstrijken van een fatale datum, een mededeling van de schuldenaar aan de schuldeiser dat de schuldenaar niet zal nakomen, de nakoming blijvend onmogelijk is, er sprake is van een vordering uit hoofde van onrechtmatige daad of schadevergoeding, of de eis van een ingebrekestelling naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn).

In de praktijk zien wij dat dit verzuimvereiste van artikel 6:93 BW vaak wordt weg-gecontracteerd. Dit kan op de volgende manier: ‘’In geval van overtreding van artikel X is de tekortschietende partij in verzuim en verbeurt zij aan de andere partij zonder dat nadere ingebrekestelling nodig is een boete ter hoogte van bedrag € X.’’ Let wel: in de praktijk worden niet altijd de juiste contractuele bepalingen gebruikt, waardoor achteraf verwarring en discussie kan ontstaan. Laat u hierover vooraf goed adviseren. Indien er achteraf toch een geschil ontstaat, kunnen wij u uiteraard adviseren over de mogelijkheden.

Verweermiddelen tegen contractuele boete

Een boetebeding kan ongeldig zijn wanneer het beding is opgenomen in de algemene voorwaarden en op grond van de wet onredelijk bezwarend is. Het voert voor dit artikel te ver om hier al te diep op in te gaan, voor meer informatie kunt u uiteraard vrijblijvend contact opnemen.

Daarnaast kan het zo zijn dat een beroep op een boete in een specifiek geval naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is (zie artikel 6:248 BW). Hierbij zijn de omstandigheden van het geval relevant. Wenst u verweer te voeren tegen een boete, dan kunnen wij specifiek voor uw geval beoordelen of er steekhoudende verweren tegen de aanspraak ingebracht kunnen worden.

Matiging boete

Onder omstandigheden kan de rechter een contractuele boete matigen/verlagen, dit is geregeld in artikel 6:94 BW.

Op grond van de heersende jurisprudentie geldt dat voor matiging van een contractueel boetebeding enkel aanleiding bestaat indien sprake is bijzondere omstandigheden. De rechter kan een contractuele boete op verzoek van de schuldenaar matigen, als de billijkheid dat klaarblijkelijk eist (artikel 6:94 lid 1 BW). In zijn arrest van 27 april 2007,  ECLI:NL:HR:2007:AZ6638 (Intrahof/Bart Smit) gaf de Hoge Raad een nadere invulling aan deze maatstaf:

“De in deze bepaling opgenomen maatstaf dat voor matiging slechts reden kan zijn indien de billijkheid dit klaarblijkelijk eist, brengt mee dat de rechter pas als de toepassing van een boetebeding in de gegeven omstandigheden tot een buitensporig en daarom onaanvaardbaar resultaat leidt, van zijn bevoegdheid tot matiging gebruik mag maken. Daarbij zal de rechter niet alleen moeten letten op de verhouding tussen de werkelijke schade en de hoogte van de boete, maar ook op de aard van de overeenkomst, de inhoud en de strekking van het beding en de omstandigheden waaronder het is ingeroepen.” (rov. 5.3) (onderstreping door advocaat).

Forse matiging contractuele boete is mogelijk

De Hoge Raad formuleert hier een strenge maatstaf, die duidelijk maakt dat er iets bijzonders aan de hand moet zijn om tot matiging van een contractuele boete te komen. Bij de matiging door de rechter van contractuele boetes staan de contractsvrijheid en de bescherming van de zwakkere partij lijnrecht tegenover elkaar. Hier moet dus zorgvuldig mee om worden gegaan.

Toch kan de rechter in specifieke gevallen slechts een klein deel van de boete toewijzen (en dus een groot deel van de boete afwijzen). Het kan daarom echt de moeite te zijn om een onredelijk hoge contractuele boete aan te vechten in een procedure. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de recente uitspraak van de Hoge Raad 16 februari 2018 ECLI:NL:HR:2018:207 (Turan/Easystaff). De Hoge Raad zet in de uitspraak uiteen dat het ook op grond van de strenge maatstaf goed mogelijk is dat een hoge boete zeer fors wordt gematigd.

Gronden aanvechten contractuele boete

Zoals gezegd kan de rechter in deze afweging alle feiten en omstandigheden betrekken. De rechter kijkt op grond van de huidige jurisprudentie, in 2020, bijvoorbeeld naar:

• Wat is de hoedanigheid van partijen?
• Wat is de aard van de overeenkomst?
• Wie van partijen was penvoerder?
• Wat is de totstandkomingsgeschiedenis van de overeenkomst?
• Wat is het doel dat partijen bij het opstellen van het boetebeding voor ogen hebben gehad? Wat is de inhoud en strekking van het beding?
• Was de inbreuk die aanleiding gaf tot de boete incidenteel of structureel?
• Is er sprake van een algemene boete, of zijn de boetes gespecificeerd met betrekking tot concrete inbreuken?
• Is er sprake van een eenmalig boetebedrag of loopt de boete op naarmate de tijd verstrijkt?
• Is de boete gemaximeerd?
• Wat is de rechtvaardiging voor de omvang van de boete?
• Wat is de verhouding tussen de werkelijke schade en de hoogte van de boete?
• Is het doel waarvoor de boete oorspronkelijk is opgesteld door de beweerde inbreuk daadwerkelijk geschaad?
• Onder welke omstandigheden is het boetebeding ingeroepen?

Advocaat procedure boetebeding